मराठा आरक्षणाचा मुद्दा महाराष्ट्राच्या राजकारणात अत्यंत संवेदनशील ठरला आहे. यामध्ये समाजाच्या मोठ्या घटकाच्या भावनांचा विचार करून निर्णय घेण्याची आवश्यकता असते. मात्र, आरक्षणाच्या वादावरून कायमस्वरूपी राजकीय टीकेचे धनी होणारे उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यावर सातत्याने निशाणा साधला जातो. याचप्रमाणे, त्यांच्या सकारात्मक योगदानाचे अनुल्लेखनीय पद्धतीने दुर्लक्ष केले जात आहे. फडणवीसांच्या विरोधात होणाऱ्या टीकेमागे नेमके काय कारणे आहेत, आणि त्यांचा या प्रश्नावर नेमका काय दृष्टिकोन आहे यावर एक सखोल दृष्टिक्षेप टाकणे आवश्यक आहे.
1. मराठा समाज आणि सरकारमधील नेतृत्वाचे विभाजन
देवेंद्र फडणवीस हे एकमेव नेते नाहीत ज्यांच्यावर मराठा आरक्षणाची जबाबदारी आहे. महाराष्ट्र सरकारमध्ये एकनाथ शिंदे हे मुख्यमंत्री असून अजित पवार हे दुसरे उपमुख्यमंत्री आहेत, आणि हे दोघेही मराठा समाजातून आलेले नेते आहेत. तरीदेखील, मराठा समाजातील आंदोलने फडणवीसांनाच अधिक लक्ष्य करतात. याचे कारण काय असू शकते?
फडणवीस यांचे अल्पसंख्य उच्चवर्णीय समाजातील प्रतिनिधित्व आणि मराठा समाजातील आरक्षणाच्या मागण्यांबद्दलची त्यांची स्पष्ट भूमिका हे त्यामागे असू शकते. फडणवीसांनी मुख्यमंत्रीपदाच्या पहिल्या कार्यकाळात मराठा समाजाला स्वतंत्र प्रवर्गाद्वारे आरक्षण देण्याचा प्रयत्न केला होता, पण सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयामुळे ते आरक्षण रद्द झाले. हे असूनही, मराठा समाजातील काही घटक त्यांच्यावर टीका करत आहेत.
2. फडणवीसांची स्पष्ट भूमिका आणि ओबीसींचे समर्थन
फडणवीस यांनी मराठा आरक्षणाच्या संदर्भात नेहमीच स्पष्ट भूमिका घेतली आहे. त्यांचा दृष्टिकोन असा आहे की, मराठा समाजाला स्वतंत्र आरक्षण देणे शक्य आहे, परंतु ओबीसी समाजाच्या आरक्षणावर कोणताही धक्का लागू नये. ओबीसी समाजाच्या मतपेढीला भाजपसाठी महत्त्व आहे, आणि म्हणूनच फडणवीसांनी ओबीसींच्या हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी ठाम भूमिका घेतली आहे. त्यांनी नागपुरातील ओबीसी समाजाच्या आंदोलनात सहभाग घेऊन याबाबत आपली भूमिका स्पष्ट केली की, ओबीसी समाजाच्या आरक्षणात कोणत्याही प्रकारे हस्तक्षेप होणार नाही.
याचवेळी, मराठा समाजातील काही नेत्यांनी ओबीसी प्रवर्गातून आरक्षणाची मागणी केली आहे, ज्यामुळे ओबीसी समाजात तीव्र प्रतिक्रिया उमटल्या आहेत. यामुळे दोन समाजांत तणाव निर्माण झाला आहे, आणि त्यातून फडणवीस हे ओबीसींच्या बाजूने ठाम राहिल्यामुळे ते मराठा समाजाच्या काही गटांचे लक्ष्य ठरले आहेत.
3. फडणवीसांच्या कारकिर्दीची सकारात्मक बाजू
देवेंद्र फडणवीस हे एक असामान्य नेता आहेत ज्यांनी महाराष्ट्राच्या राजकारणात भाजपसाठी ठोस आधार तयार केला आहे. त्यांनी मुख्यमंत्री असताना मराठा समाजाच्या भावनांचा विचार करून अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेतले, जसे की:
- मराठा आरक्षणाचा प्रयत्न: त्यांनी पहिल्यांदाच मराठा समाजाला स्वतंत्र प्रवर्गातून आरक्षण देण्याचा प्रस्ताव आणला. हा एक ऐतिहासिक निर्णय होता, जो नंतर सर्वोच्च न्यायालयात रद्द झाला असला तरी, त्यांची भूमिका नेहमीच समाजाच्या हिताची होती.
- सर्वसमावेशक विकास: फडणवीस यांनी महाराष्ट्रातील विकासाच्या प्रक्रियेत सर्व समाजांना सहभागी करण्याचा प्रयत्न केला. त्यांनी मराठा आणि ओबीसी समाज या दोन्ही घटकांच्या विकासासाठी उपाययोजना केल्या, जसे की शेती सुधारणा, शैक्षणिक संस्था, आणि सरकारी नोकऱ्यांमध्ये संधी निर्माण करणे.
- निवडणुकीतील यश: फडणवीस यांनी भाजपला महाराष्ट्रात राजकीय स्थैर्य प्रदान केले. त्यांची राजकीय कुशाग्रता आणि सुसंवादी दृष्टिकोनामुळे त्यांना जनतेत मोठा पाठिंबा मिळाला आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भाजपने महाराष्ट्रात विधानसभेतील प्रभाव वाढविला.
4. फडणवीसांना लक्ष्य का?
फडणवीस हे मराठा समाजाचे नसल्यामुळेच त्यांना मराठा आरक्षणाच्या वादात लक्ष्य केले जात आहे का, हा विचार करणारा मुद्दा आहे. राज्यात जेव्हा जेव्हा मराठेतर मुख्यमंत्री झाले, तेव्हा तेव्हा मराठा लॉबीने राजकीय कोंडी करण्याचे प्रयत्न केले आहेत. याच उदाहरणांत सुधाकरराव नाईक आणि सुशीलकुमार शिंदे यांचा समावेश होतो, ज्यांना मराठा लॉबीने आपल्या प्रभावामुळे राजकीय आघात केले.
फडणवीस यांची भाजपमध्ये वाढत चाललेली लोकप्रियता आणि त्यांचा महाराष्ट्रातील महत्त्वाचा राजकीय नेता म्हणून उभा राहणे हे मराठा लॉबीसाठी धोका मानले जाऊ शकते. यामुळे त्यांच्यावर सातत्याने टीका केली जात आहे, आणि त्यांना मराठा समाजाच्या विरोधात उभे केले जात आहे.
5. राजकीय द्वंद्व आणि मराठा समाजाचे स्थान
राज्यातील मराठा समाज हे एक महत्त्वाचे राजकीय घटक आहे, आणि कोणताही पक्ष या समाजाचा विरोध सहन करू इच्छित नाही. त्यामुळे मराठा आरक्षणाच्या मुद्द्यावर राजकीय द्वंद्व अधिक तीव्र होते. फडणवीस हे या संदर्भात स्पष्टपणे सांगत आहेत की, मराठा समाजाचे हक्क सुरक्षित असावेत, पण त्याचवेळी ओबीसींच्या हक्कांचे संरक्षण होणे आवश्यक आहे. याचमुळे, ते दोन्ही समाजांमध्ये संतुलन राखण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
निष्कर्ष: देवेंद्र फडणवीस हे मराठा आरक्षणाच्या मुद्द्यावर एक मजबूत आणि संवेदनशील भूमिका घेत आहेत. त्यांची भूमिका स्पष्ट आहे की, कोणताही समाज आपापले हक्क गमावू नये, आणि प्रत्येक समाजाला न्याय मिळावा. त्यांचे नेतृत्व हे राजकारणातील धोरणात्मक दृष्टीकोन दाखवते, जिथे ते दोन प्रमुख समाजांमधील तणावांना सामोरे जात आहेत, आणि महाराष्ट्राच्या राजकीय भवितव्यासाठी यशस्वी ठरत आहेत.
